Έχοντας υπ’ όψη τα παραπάνω, συζητήσαμε με την ψυχολόγο Χαρά Παπασαράντη*, η οποία επεσήμανε ότι η σημερινή αντιμετώπιση μέσα στα σχολεία της σεξουαλικότητας ως ταμπού, από τη μία, και ως στιγματισμός της διαφορετικότητας στο σεξουαλικό προσανατολισμό και την ταυτότητα φύλου, από την άλλη, έχουν ιδιαίτερα αρνητικά αποτελέσματα. Οι νέοι μη έχοντας την επαρκή ενημέρωση και τη δυνατότητα έκφρασης των συναισθημάτων, σκέψεων και προβληματισμών ως προς τη σεξουαλικότητά τους, συχνά διατρέχουν πολλούς οργανικούς και ψυχολογικούς κινδύνους. Σχετικά με το στιγματισμό ατόμων, η κα Παπασαράντη τονίζει πως αφενός δεν επιτρέπει τον αλληλοσεβασμό και την αξιοπρέπεια, αφετέρου απομονώνει κοινωνικά αυτά τα άτομα, με οδυνηρές συναισθηματικές συνέπειες.
Ωστόσο, για να λειτουργήσει η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση παράλληλα ως μέσο πρόληψης και προαγωγής της ψυχικής υγείας, χρειάζεται να τηρηθούν ορισμένες θεμελιώδεις αρχές. Όπως αναφέρει η κα Παπασαράντη, τα παιδιά είναι πολύ πιο έξυπνα από ό,τι εμείς οι ενήλικες πολλές φορές νομίζουμε και έχουν ανάγκη να πληροφορηθούν και να συζητήσουν για θέματα σεξουαλικότητας. Δεν τους αρκεί μόνο να τα συζητούν με φίλους, αλλά είναι σημαντικό να τους καθοδηγεί θετικά ο εκπαιδευτικός-ειδικός, που μπορεί με ωριμότητα να διαχειριστεί την κουβέντα.
Ένα ακόμα μάθημα;
Κατά την άποψη της κας Παπασαράντη, η σεξουαλική αγωγή δεν πρέπει να περάσει ως ένα ακόμη «μάθημα» στα σχολεία. Αντίθετα, ως ομαδικές συναντήσεις ενημέρωσης και ανταλλαγής απόψεων και προβληματισμών, με την εποπτεία φυσικά του ενήλικα. Η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση μπορεί να ξεκινήσει από τη νηπιακή ηλικία, δίνοντας στο παιδί το ερέθισμα να σκεφτεί, αισθανθεί, φανταστεί με το δικό του τρόπο. Ο τρόπος και το ύφος των πληροφοριών που δίνουμε θα πρέπει να προσαρμόζονται ηλικιακά με το παιδί. Παράλληλα, το παιχνίδι και η τέχνη μπορούν να διευκολύνουν το έργο του εκπαιδευτικού-ειδικού, ενώ η έκφραση των συναισθημάτων είναι σημαντική και δεν αρκεί πάντα ο προφορικός λόγος για να κατανοήσουμε τι φέρουν μέσα τους τα παιδιά, αλλά και για να αισθανθούν εκείνα ελεύθερα.
Το μεγάλο αυτό κενό, όσον αφορά σε ένα πρόγραμμα σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης στο σχολείο, σύμφωνα με τις παραπάνω αρχές, σε συνδυασμό με τις αποκλίσεις από τις κυρίαρχες νόρμες, τελικά μπορεί να οδηγήσει σε συναισθηματικές δυσκολίες ή και στη διάγνωση ψυχιατρικών διαταραχών, με αποτέλεσμα να στιγματίζονται άνθρωποι με ένα ακόμη βαρύ στίγμα. Συχνά αυτό το στίγμα απομακρύνει από την επίσκεψη σε έναν ειδικό, κι επειδή η κοινωνία μας λίγο έχει προοδεύσει ως προς αυτό το θέμα, αυτά τα άτομα επισκέπτονται τον ειδικό μόνο όταν τα προβλήματα είναι ήδη πολύ σοβαρά, εφόσον συνήθως επικρατεί ο φόβος του στιγματισμού, ενώ η άρνηση και η αποφυγή είναι οι συνήθεις αντιδράσεις. Όπως όμως επισημαίνει η κα Παπασαράντη, η ενημέρωση και υποστήριξη του ειδικού μπορεί να αποτρέψει χειρότερες συναισθηματικές καταστάσεις και να βοηθήσει στην καλύτερη προσαρμογή του ατόμου στο περιβάλλον.
Προσωπικές αντιλήψεις
Συναφές πρόβλημα είναι πως οι ομοφυλόφιλοι άνθρωποι, όπως και όλο το φάσμα της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας, εξακολουθούν να στιγματίζονται με έμμεσο τρόπο από ορισμένους ειδικούς, παρ’ όλο που η ομοφυλοφιλία ως ψυχιατρική «ταμπέλα» δεν υφίσταται εδώ και δεκάδες χρόνια. Παρ’ όλο που ο ειδικός θα πρέπει να συνεργάζεται με τον κάθε ενδιαφερόμενο, με σεβασμό και αποδοχή της μοναδικής προσωπικότητάς του, διατηρώντας μια ουδέτερη στάση και διαχωρίζοντας τις προσωπικές του αντιλήψεις, από τον επαγγελματικό του ρόλο, η κα Παπασαράντη επισημαίνει πως αρκετοί ειδικοί, δυστυχώς, δεν είναι επαρκώς ενημερωμένοι και εκπαιδευμένοι, με αποτέλεσμα να δυσκολεύονται γενικότερα να διαχειριστούν τα σεξουαλικά ζητήματα, εμπλέκοντας τις προσωπικές αντιλήψεις, και ίσως δυσκολίες τους, με το πρόβλημα του ατόμου. Κάτι τέτοιο βέβαια, μπορεί να συμβεί με οποιοδήποτε ψυχολογικό ή/και ψυχιατρικό ζήτημα, ωστόσο ο ενδιαφερόμενος είναι σε θέση να το αξιολογήσει, επιλέγοντας την πιο εποικοδομητική συνεργασία.
Σύμφωνα με την κα Παπασαράντη, ένας ψυχολόγος οφείλει να υποστηρίζει έναν άνθρωπο που προστρέχει για στήριξη εξαιτίας συναισθηματικών δυσκολιών ή και ψυχιατρικών διαταραχών με τρόπο τέτοιο, ώστε να τον οδηγήσει στις πιο ωφέλιμες επιλογές. Όπως χαρακτηριστικά μας ανέφερε η κα Παπασαράντη: «Προσωπικά, χειρίζομαι τις όποιες συναισθηματικές δυσκολίες του ανθρώπου που συνεργάζομαι, ως το μέσον που θα τον οδηγήσει σε αυτογνωσία, συνειδητοποίηση και εν τέλει διάθεση για ουσιαστικές αλλαγές στη ζωή του».
Σπύρος Πετρίτης
* Αναφορικά με την επαγγελματική κατάρτιση και το εν γένει βιογραφικό σημείωμα της κας Παπασαράντη, μπορείτε να ενημερωθείτε στο: www.psychohealth.gr/