Το παρόν άρθρο γράφεται με σκοπό να αποτελέσει αφιέρωμα στη μνήμη δυο μεγάλων καλλιτεχνών που κατά κάποιον τρόπο σχετίστηκαν με την Ελλάδα των τελευταίων αιώνων, αλλά και ταυτόχρονα να καλύψει σε έναν περιορισμένο βέβαια βαθμό το τεράστιο θέμα της παρενδυσίας στο θέατρο. Η παρενδυσία στο θέατρο αναφέρεται στην απόδοση ενός ρόλου από έναν/μία καλλιτέχνη/ιδα του αντίθετου κοινωνικού φύλου.
Είναι γνωστό ότι σε περιπτώσεις όπως ήταν το αρχαίο ελληνικό θέατρο της κλασικής περιόδου, ή και το ελισαβετιανό θέατρο, οι γυναίκες δεν επιτρεπόταν να ανέβουν στη σκηνή, κι ως εκ τούτου όλοι οι "γυναικείοι" ρόλοι ερμηνεύονταν από άνδρες, συνήθως νεαρής ηλικίας. Αυτό έχει μεγάλη σημασία, όπως θα δούμε παρακάτω. Μία άγνωστη πτυχή του φαινομένου ήταν και είναι έως σήμερα οι "ιδιωτικές" παραστάσεις της Κατοχής, όπου ο Γιάννης Τσαρούχης υποδυόταν γυναίκες, με κοινό την Κοτοπούλη, την Παπαδάκη, τον Βεάκη, τη Δανάη και όλη την αθηναϊκή κοινωνία της εποχής.
Στον μεγάλο ζωγράφο άρεσε να υποδύεται γυναικείους ρόλους, όπως η Ανθοπώλις, η Κυρία με τας καμελίας και η Τραβιάτα: οι περίφημες παραστάσεις του καλλιτέχνη στα πάρτι της Κατοχής αλλά και σπάνιες φωτογραφίες αποκαλύπτονται από τη Μαρία Καραβία στο βιβλίο της «Ο στοχαστής του Μαρουσιού. Μνήμες και συνομιλίες με τον Γιάννη Τσαρούχη», που κυκλοφορεί από το Δεκέμβρη του 2009.
Είναι γνωστό ότι σε περιπτώσεις όπως ήταν το αρχαίο ελληνικό θέατρο της κλασικής περιόδου, ή και το ελισαβετιανό θέατρο, οι γυναίκες δεν επιτρεπόταν να ανέβουν στη σκηνή, κι ως εκ τούτου όλοι οι "γυναικείοι" ρόλοι ερμηνεύονταν από άνδρες, συνήθως νεαρής ηλικίας. Αυτό έχει μεγάλη σημασία, όπως θα δούμε παρακάτω. Μία άγνωστη πτυχή του φαινομένου ήταν και είναι έως σήμερα οι "ιδιωτικές" παραστάσεις της Κατοχής, όπου ο Γιάννης Τσαρούχης υποδυόταν γυναίκες, με κοινό την Κοτοπούλη, την Παπαδάκη, τον Βεάκη, τη Δανάη και όλη την αθηναϊκή κοινωνία της εποχής.
Στον μεγάλο ζωγράφο άρεσε να υποδύεται γυναικείους ρόλους, όπως η Ανθοπώλις, η Κυρία με τας καμελίας και η Τραβιάτα: οι περίφημες παραστάσεις του καλλιτέχνη στα πάρτι της Κατοχής αλλά και σπάνιες φωτογραφίες αποκαλύπτονται από τη Μαρία Καραβία στο βιβλίο της «Ο στοχαστής του Μαρουσιού. Μνήμες και συνομιλίες με τον Γιάννη Τσαρούχη», που κυκλοφορεί από το Δεκέμβρη του 2009.
Το άρθρο με τίτλο "Η φωνή και η βεντάλια", που αναφέρεται στο θέμα αυτό, είναι προσπελάσιμο στον εξής σύνδεσμο: http://www.tovima.gr/books-ideas/article/?aid=303374
Δείτε επίσης: http://www.tovima.gr/books-ideas/article/?aid=303371
Δείτε επίσης: http://www.tovima.gr/books-ideas/article/?aid=303371
Ως βίο παράλληλο θα μπορούσαμε να αναφέρουμε εκείνον της θρυλικής Γαλλίδας ηθοποιού του θεάτρου και του πρώιμου κινηματογράφου Σάρα Μπερνάρ (Sarah Bernhardt, 22 ή 23 Οκτωβρίου 1844 – 26 Μαρτίου 1923), εβραϊκής καταγωγής, για την οποία έχει ειπωθεί ότι ήταν "η πιο φημισμένη ηθοποιός που γνώρισε ποτέ ο κόσμος". Η Μπερνάρ απέκτησε τη φήμη της στις θεατρικές σκηνές της Ευρώπης, τη δεκαετία του 1870, και έγινε γρήγορα περιζήτητη σε όλη την Ευρώπη και την Αμερική.
Κέρδισε την αναγνώριση ως σοβαρή δραματική ηθοποιός, γεγονός για το οποίο της αποδόθηκε το προσωνύμιο "η θεϊκή Σάρα". Η Σάρα Μπερνάρ έμεινε γνωστή για τον σκανδαλώδη προσωπικό βίο της, αν και όπως λίγοι γνωρίζουν, η ίδια μόλις ξέσπασε ο γαλλογερμανικός πόλεμος είχε σημαντική αγαθοεργή δράση, καθώς οργάνωσε στρατιωτικό νοσοκομείο μέσα στο θέατρο, όπου και περιέθαλψε τραυματίες.
Εξίσου "προκλητικές" ή απλώς εκκεντρικές θεωρήθηκαν οι δηλώσεις της ότι κοιμόταν σε φέρετρο, αντί για κρεβάτι, αλλά και η απόφασή της να ερμηνεύσει τον μοναδικής δυσκολίας "ανδρικό" ρόλο του σαιξπηρικού Άμλετ, κάνοντας την αντίθετη προσπάθεια από την πεπατημένη στο ανδροκρατούμενο θέατρο, όπου ενώ η γυναίκα μπορούσε να αποκλειστεί ολοκληρωτικά, οι άνδρες ηθοποιοί ήταν ελεύθεροι να κάνουν ακόμη και μια τέτοια επιλογή, χωρίς να υποστούν καν αρνητική κριτική, όπως συνέβη με τη Μπερνάρ.
Η παράσταση του Άμλετ από τη Σάρα Μπερνάρ το 1899, με την ίδια στον πρωταγωνιστικό ρόλο, προκάλεσε, χωρίς αμφιβολία, το έντονο ενδιαφέρον του κοινού και του Τύπου στο γύρισμα προς τον 20ό αιώνα. Όπως μπορεί κανείς να διαβάσει στην κριτική που δημοσίευσε στο περιοδικό North American Review η Αμερικανίδα Ελίζαμπεθ Ρόμπινς, η κριτικός διατυπώνει αντιρρήσεις για την "ανάγνωση" του σαιξπηρικού κειμένου από τη Γαλλίδα πρωταγωνίστρια. Ωστόσο κατά πόσο μπορούμε να είμαστε σίγουροι ότι η κριτικός, αν και γυναίκα, δεν επηρεάστηκε από τα έμφυλα στερεότυπα, που ισχύουν ακόμη και σήμερα;
Το κείμενο της κριτικής της Robins (μτφ: Ιουλία Πιπινιά), είναι προσπελάσιμο στο ηλεκτρονικό περιοδικό του Τμήματος Θεάτρου του ΑΠΘ, η Σκηνή: Παρακολουθώντας τον Άμλετ της κυρίας Μπερνάρ
Παρακάτω παρατίθενται η αφίσα από την παράσταση της "Κυρίας με τας καμελίας" με τη Σάρα Μπερνάρ, αλλά και φωτογραφία από τη θρυλική μεταμφίεση του Γιάννη Τσαρούχη σε Κυρία με τας καμελίας (Αρχείο Μιχάλη Μακρουλάκη):
Η παράσταση του Άμλετ από τη Σάρα Μπερνάρ το 1899, με την ίδια στον πρωταγωνιστικό ρόλο, προκάλεσε, χωρίς αμφιβολία, το έντονο ενδιαφέρον του κοινού και του Τύπου στο γύρισμα προς τον 20ό αιώνα. Όπως μπορεί κανείς να διαβάσει στην κριτική που δημοσίευσε στο περιοδικό North American Review η Αμερικανίδα Ελίζαμπεθ Ρόμπινς, η κριτικός διατυπώνει αντιρρήσεις για την "ανάγνωση" του σαιξπηρικού κειμένου από τη Γαλλίδα πρωταγωνίστρια. Ωστόσο κατά πόσο μπορούμε να είμαστε σίγουροι ότι η κριτικός, αν και γυναίκα, δεν επηρεάστηκε από τα έμφυλα στερεότυπα, που ισχύουν ακόμη και σήμερα;
Το κείμενο της κριτικής της Robins (μτφ: Ιουλία Πιπινιά), είναι προσπελάσιμο στο ηλεκτρονικό περιοδικό του Τμήματος Θεάτρου του ΑΠΘ, η Σκηνή: Παρακολουθώντας τον Άμλετ της κυρίας Μπερνάρ
Παρακάτω παρατίθενται η αφίσα από την παράσταση της "Κυρίας με τας καμελίας" με τη Σάρα Μπερνάρ, αλλά και φωτογραφία από τη θρυλική μεταμφίεση του Γιάννη Τσαρούχη σε Κυρία με τας καμελίας (Αρχείο Μιχάλη Μακρουλάκη):
Διαβάστε και τα ακόλουθα, για το βίο και έργο της Σάρα Μπερνάρ:
- http://www.mixanitouxronou.gr/
- https://el.wikipedia.org/
H Σάρα Μπερνάρ, ως Άμλετ!